راهنمای بیمار زخم فشاری
- تعریف زخم فشاری
اگر بیماری که به مدت طولانی در تخت بستری است بطور مداوم در یک وضعیت مانند خوابیدن بروی یک پهلو باشد و جابجا نشود، به دلیل فشاری که به پوست وارد میآید دچار زخم فشاری) میشود زخم بستر یا زخم فشاری ، عارضه ای است که بر اثر فشار مداوم ،اصطکاک ،رطوبت دما کهولت سن یا مصرف برخی داروها بوجود می آید.
- نقاط مستعد زخم فشاری
زخم فشاری ممکن است در هر نقطه از بدن ایجاد شود، ولی معمولاً درقسمتهایی که تحت فشار هستند مانند مناطق استخوانی و غضروفی بدن و یا در تماس مستقیم با ملافه میباشد دیده میشود. در وضعیت های مختلف فشار بر روی نقاط معینی از بدن وارد می شود. قسمت هایی از بدن که در وضعیتهای مختلف ممکن است در معرض خطرزخم فشاری باشند عبارتند از:
- در وضعیت خوابیده به پشت نقاط تحت فشار عبارتند از: استخوان پس سری، ستون مهره،ها ،آرنج ،لگن، دنبالچه، پاشنه پا
- در وضعیت خوابیده به شکم نقاط تحت فشار عبارتند از: استخوان پیشانی، استخوان سینه ،زانو برجستگیهای لگن، انگشتان پا در وضعیت خوابیده به پهلو نقاط تحت فشار عبارتند از استخوان کتف سر استخوان لگن برجستگی بزرگ استخوان ران قوزک های پا در وضعیت نشسته نقاط تحت فشار عبارتند از لگن و برجستگی های استخوان عانه
- علل و عوامل ایجاد کننده زخم فشاری
- تشک نامناسب
- تغذیه نامناسب و ناکافی بیمار
- ملافه خیس و مرطوب و یا تا خورده و چروک شده
- هر وسیله ای که زیر بدن بیمار قرار بگیرد و روی آن نقطه فشار آورد. پوشش پلاستیکی زیر پای بیمار
- جابه جا نکردن و ماساژ ندادن بیمار
- افراد پیر و مسن بدلیل پوست شکننده و ظریف
- ابتلا به بیماری قند خون یا دیابت
- مراحل زخم فشاری
زخم فشاری چهار مرحله دارد که عبارتند از:
مرحله اول : در این مرحله لایه سطحی پوست آسیب میبیند و رنگ پوست قرمز میشود. با برداشتن فشار از روی پوست ، قرمزی آن کاهش نمی یابد ممکن است دمای پوست کمتر یا بیشتر از حد طبیعی باشد یا بافت پوست طبیعی نباشد و بیمار احساس درد نماید. زخم فشاری در افرادی که پوست روشن دارند زودتر قابل تشخیص است و در افرادی که پوست تیره دارند رنگ زخم متمایل به آبی یا ارغوانی است.
مرحله دوم: در این مرحله لایه میانی پوست آسیب میبیند و ممکن است به صورت تاول یا ساییدگی ظاهر شود.
مرحله سوم: در این مرحله ضایعه تمامی لایه های پوست را درگیر میسازد و ممکن است به بافتهای زیرپوستی نیز سرایت کند. در این لایه جریان خون به کندی صورت میگیرد و به همان دلیل درمان زخم با دشواری همراه است در این مرحله ممکن است زخم از داخل گسترش یابد و از آنچه در ظاهر دیده میشود خیلی بزرگتر باشد.
مرحله چهارم: در این مرحله زخم کاملاً عمقی است و ممکن است بهدرون عضلات یا حتی استخوان نفوذ نماید برخی از زخمهای بستر در هیچ یک از مراحل فوق طبقه بندی نمیشوند این زخمها را سلولهای مرده میپوشانند و یا ممکن است ترشحات و آثار زخم مانع از تعیین عمق آسیب دیدگی شوند.
- درمان و مراقبت از زخم فشاری
چنانچه زخم فشاری در مراحل اولیه تحت مراقبت قرار گیرد، به راحتی درمان می.شود ولی زخمهای مزمن میتوانند زندگی بیمار را تهدید نمایند. به دنبال ایجاد زخم؛ سد اولیه یعنی پوست باز و شکسته شود و عوامل عفونت را به سرعت در این نواحی که محیط بسته، گرم و مرطوبی میباشد؛ شروع به رشد و تشکیل مجموعه های عفونی در لابلای بافتهای زخم مینمایند بنابراین شستشوی مداوم زخم با محلول تجویزی پزشک و شستشوی ناحیه و اطراف آن وهمچنین رعایت بهداشت وسردی نواحی نزدیک به زخم با آب ولرم به کاهش و جلوگیری از زخم و عفونت کمک مینماید. پزشک در مواردی که زخم بستر در مراحل بالا قرار دارد، استفاده از آنتی بیوتیک و پانسمانهای مخصوص و یا عمل جراحی را توصیه می کند.
- رژیم غذایی
- مصرف به بیمار نوشیدنیهای کافئین دار مانند چای و قهوه کاهش دهید
- از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب کنید.
- در رژیم بیمار میوه و سبزیجات حاوی ویتامین C (سی) مانند گوجه و مرکبات و ... قرار دهید
- علاوه بر یک رژیم غذایی ممکن است بدن فرد به مکمل های ویتامینی املاح معدنی یا دیگر مکملهای غذایی نیاز داشته باشند. تجویز مکمل هایی همچون ویتامینها مخصوصاً C (سی)، E (ای)، زینک ، روی و سلنیوم برای پوست سازی و ترمیم بافت ها مفید هستند که باید با تجویز پزشک باشد .
- برای سالم ماندن پوست به بیمار در صورت صلاحدید پزشک حد اقل ۸ الی ۱۰ لیوان در روز آب دهید.
- غذای سالم مانند ،میوه سبزیجات ،غلات لبنیات کم چرب و ماهی بخورید.
- پیشگیری از زخم فشاری
بیمار را روزانه حمام کنید اگر امکان این مسئله وجود ندارد حداقل روزی یک بار همه بدن را با آب گرم پاک کرده و خشک نمایید، به خصوص نواحی که بیمار عرق میکند مانند بین باسن کاملا
- ملحفه بیمار به طور روزانه تعویض شود.
- ملحفه بیمار را از جنس نخ یا پنبه انتخاب کنید.
- در صورتی که ملافه بیمار خیس شد بلافاصله آن را تعویض کنید.
- از ملافه مرطوب زیر بدن بیمار استفاده نکنید.
- روکش پلاستیکی به طور مستقیم با بدن بیمار تماس نداشته باشد.
- حتماً روی روکش از ملافه نخی یا پنبه ای استفاده کنید.
- نواحی که زیاد عرق میکند مانند کشاله ران بین دو باتکس، زیر بغل را با آب و صابون به خوبی بشویید و خشک کنید.
- بعد از هر بار حمام کردن برای پیشگیری از خشک و حساس شدن پوست میتوانید بدن بیمار را با لوسیون ،بچه روغن زیتون یا روغن بادام ماساژ دهید.درصورت صلاحدید پزشک
- به محض آنکه بیمار مدفوع کرد تعویض شود ناحیه را با آب گرم و صابون بشویید و خشک کنید.
- در صورتی که در اثر مدفوع بدن بیمار قرمز شد بعد از شستشوی ناحیه آن را با زینک اکساید چرب کنید.
- از تا خوردن و چروک شدن ملافه زیر بدن جلوگیری کنید.
- هر ۲ساعت یکبار بیمار را در تخت جابجا کرده و نواحی حساس را در صورت صلاحدیدپزشک به آرامی ماساژ دهید زیر) ،باسن بین دو ،باتکس مهره های کمر، مهره های گردن زیر آرنج و پشت کتف، پشت سر).
- از کشیده شدن بیمار برروی تخت جلوگیری نمایید، این کار موجب آسیب به پوست بعد از زخم فشاری می شود.
- برای پیشگیری از سر خوردن بیمار سر تخت را بیش از ۳۰ درجه بلند نکنید. بالشهایی را زیر آرنج بیمار قرار دهید تا فشارها مالشی بر آرنج کاهش یابد.
- در صورتی که بیمار ساعات زیادی در صندلی چر خدار به سر میبرد هر ۱۵ دقیقه او را از روی صندلی بلند کنید
- از تشک مواج استفاده کنید.
- در صورتی که هر گونه قرمزی در پوست بیمار مشاهده کردید بلافاصله باید اقدامات درمانی را شروع کنید چون در عرض کمتر از چند ساعت این زخم کلیه بافتهای زیرین را از بین میبرد.
- اگر پوست بیمار تاول ،زد تاول را باز نکنید
- به هنگام قرار گرفتن بیمار به پهلو باید از خوابیدن مستقیم روی استخوان ران پرهیز کرد وضعیت دراز کشیدن با زاویه ۳۰ درجه بهترین موقعیت را ایجاد می.کند به این منظور بالشها را بالا بیاورید طوری که سنگینی بدن روی قسمت گوشتی ران آن بیفتد .
- وقتی بیمار خود را به پهلو میخوابانید بین هر دو زانو بالش نرم قرار دهید تا هر دو پا از هم فاصله داشته باشند.
- در هنگامی که بیمار خود را به کمر میخوابانید از بادکنک زیر پاشنه پا یا قرار دادن حوله ای که لوله شده زیر ساق پا استفاده کنید تا فشار روی پاشنه پا برداشته شود.
- در هنگامی که بیمار روی کمر خوابیده است زیر سر بیمار خود از بالش نرم و رینگ گرد استفاده کنید تا فشار از پشت سر بیمار برداشته شود.
- داروها
- درصورتی که بیماردریک از اندام بالینی بدن فلج است ومحدودیت حرکتی دارد از خوابین بر روی سمت مبتلا اجتناب شود .
- در صورت تجویز آنتی بیوتیکها دوره درمان را کامل و از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک خودداری کنید
- برای تسکین درد مسکنهای تجویز شده توسط پزشک را به بیماربدهید.
- در چه شرایطی به پزشک مراجعه نمایید؟
- زخم های بستر قرمز و تحریک شده ای که بعد از دو هفته مراقبت التیام نیافته اند.
- پوست اطراف زخم بستر پاره شده یا ترک خورده باشد.
- نواحی اطراف زخم بستر علائم عفونت مانند ،ورم درد، ترشح یا داغی و تب داشته باشد.
