تصویر برداری از قفسه سینه یا CXR یکی از قدیمی ترین پروسیجر های تشخیصی بخصوص در بخشهای مراقبتهای ویژه و اورژانس می باشد این روش علاوه بر اینکه غیر تهاجمی ، مقرون به صرفه و سهل الوصول است ، می تواند اطلاعات مفیدی راجع به وضعیت بالینی بیمار در اختیار کادر پزشکی قرار دهد . در این میان کارشناسهای رادیولوژی ، کسانی هستند که این گرافی را تهیه می کنند توانایی تفسیر این کلیشههای انجام شده کارشناس را قادر می سازد یککلیشه خوب با کنتراست و دانسیته مناسب تهیه کند که در تشخیص مشکل بیمار به پزشک کمک کند
- موارد کاربرد CXRay
گرافی قفسه سینه در بررسی بیماریهای مختلفی درخواست می گردد از جمله این موارد:
- بیماری های ریوی مانند پنومونی ،آمفیزم، پنوموتوراکس، سرفه...
- بیماریهای قلبی مانند ناراحتی احتقانی قلب ، تامپوناد قلبی و
- سرطان ها مانند تومورهای ریه ، تیروئید ، مدیاستن و...
- بررسی وجود اجسام خارجی
- بررسی ترومای قفسه صدری و وضعیت استخوانهای توراکس
- بررسی جایگاه قرار گیری کاتترهای تهاجمی مانند لوله تراشه ، چست تیوب، CVLine و...
- راههای هوایی، رگهای خونی وغدد لنفاوی
- انجام کلیشه روتین برای افراد میانسال قبل از عمل جراحی به توصیه پزشک.
- نماهای مختلف CXRay
در انجام این گرافی بیمار آمادگی خاصی لازم ندارد تنها باید فلزات وجسم خارجی روی سینه خود را بردارد و یک کان نخی راحت بپوشد
گرافی های قفسه صدری معمولا از چند نما قابل بررسی هستند که عبارتند از:
- نمای خلفی - قدامی PA View
در این نما بیمار پوزیشن ایستاده دارد و بیمار دست بر روی لگن و قفسه سینه به کاست می چسبد ، کاست جلوی بیمار قرار گرفته و اشعه از حدود ۱۸۰ سانتی متری از پشت به جلو می تابد . این نما دقیق ترین و شفاف ترین تصویر را از قفسه صدری بدست می دهد ودر اکثر موارد در دم عمیق تهیه میگردد . تهیه گرافی قفسه سینه معمولا در عرض ۱۵ دقیقه به پایان میرسد و این کلیشه می تواند ماهها برای بررسی روند بهبود بیماری استفاده شود.
- نمای قدامی - خلفی AP View
در این نما کاست پشت بیمار قرار گرفته و اشعه از جلو به پشت می تابد و پوزیشن بیمار خوابیده با نشسته است . لذا بیشترین کاربرد آن در شرایط اورژانسی و بخش مراقبتهای ویژه است که اغلب بیماران در کوما بوده یا توانایی حرکت ندارند.
3. نمای جانبی Lat View
در این نما که به منظور بررسی دقیق تر اعضای پشت ستون فقرات، بررسی فیسورهای عرضی ، تودها و اجسام خارجی استفاده میشود ، بیمار به پهلو ایستاده ، دستها را بالا برده و کاست سمت چپ یا راست وی قرار میگیرد
- نکته
عکس AP هیچگاه کیفیت و وضوح عکس PA را ندارد زیرا:
- اغلب با دستگاه رادیولوژی پرتابل که میزان اشعه کمتری دارد گرفته میشود
- فاصله بین منبع اشعه تا بیمار بسیار کم است.
- بیمار در وضعیت خوابیده به پشت قرار دارد ، در نتیجه بزرگنمایی بعضی ارگانها بیشتر است.
- تشخیص اختلالاتی مثل هموتوراکس مشکل تر میشود چون سصح مایع وهوا به خوبی مشخص نمی شود
- در این گرافی مقدار اشعه اعمال شده باید اندکی بیشتر از ایستاده باشد.
- انواع دانسیته
سایه هایی که در تصاویر گرافی وجود دارد ناشی از میزان اشعه X است که توسط باقتهای مختلف جذب میشود. توانایی جذب اشعه در بافتها بستگی به میزان چگالی یا دانسیته آن بافت دارد . به طور کلی ۴ دانسیته بافتی وجود دارد که عبارتند از:
۱. دانسیته هوا
بافتهای حاوی گاز دارای دانسیته کم بوده و باعث میسوند اشعه بیشتری به فیلم لذا سایه آنها سیاه تر از سایر نقاط است مانند تصویر ریه ها و راههای هوایی برسد
۲.دانسیته آب
اعضایی چون قلب ، آئورت ، عروق خونی و دیافراگم دانسیته آب داشته و به رنگ خاکستری روشن دیده می شوند.
3.دانسیته چربی
ماهیچه ها و چربی اطراف آنها که دانسیته چربی دارند ، به رنگ خاکستری متمایل به سفید بوده و به سختی دیده میشوند مانند تصویر پستانها
۴. دانسیته استخوان
یا فلز بیشترین دانسیته مربوط به اعضای استخوانی میباشد که بیشترین جذب اشعه را دارند . این اعضا به رنگ سفید دیده می شوند.
5.ارگانهای قفسه صدری
روش های سیستماتیکی برای مرور دقیق ارگانها در قفسه سینه وجود دارد مانند مطالعه پهلو به پهلو ، بالا به پایین ، ارگان به ارگان یا بر اساس حروف الفبا . البته هیچیک از این روشها بر دیگری برتری نداشته و کاربرد آنها تنها باعث می شود فرد تفسیر کننده ، همه ارگانها را مورد بررسی قرار داده و قسمتی را فراموش نکند . در اینجا روش الفبایی مورد استفاده قرار می گیرد.
6.راه هوایی Airway
مشاهده تراشه و برونشهای اصلی از نظر انحراف و انسداد تراشه یک ستون هوا به رنگ کاملا سیاه در خط وسط بین کلاویکلها بدون انحراف به چپ و راست است که در ناحیه کارینا به دو قسمت تقسیم می شود. بعضی از علل انحراف ترراشه عبارتند از: پنوموتوراکس ، آتلکتازی ، تومور ، شیفت مدیاستن
- استخوان ها Bones
مشاهده توراکس استخوانی از نظر اندازه ، شکل قرینگی و شکستگی استخوانها به رنگ سفید ، قرینه ، بدون شکستگی یا ضایعه هستند و در عکسی که حالت دم کامل و از نمای فرونتال گرفته میشود حداقل ۹ دنده باید قابل شمارش باشد.
- دفورمیتی هایی مثل سینه کبوتری یا سینه بشکه ای یا شکستگی قفسه صدری قرینگی و تمامیت استخوانهای توراکس طبیعی نمی باشند.
- قلب Cardiac
مشاهده قب و قوس آئورت و مدیاستن از نظر انداز هقلب و آئورت به رنگ خاکستری روشن و متمایل به چپ قفسه سینه قابل مشاهده اند . در حالت طبیعی پهنای قلب حدود نصف پهنای قفسه سینه است ) نسبت قلب به توراکس = ۲/۱) . مدیاستن یا میان سینه نیز بدون انحراف و در خط وسط قرار دارد.
- در مواردی مثل کاردیومگالی یا نارسایی قلب نسبت قلب به توراکس بیشتر از ۲/۱ می شود در حالیکه در مواردی مثل COPD این نسبت کمتر از نصف می گردد
- یکی از شایع ترین علل پهن شدن مدیاستن تامپوناد قلبی است ، مواردی چون پنوموتوراکس و هموتوراکس نیز میتوانند باعث شیفت به راست یا چپ شوند.
- دیافراگم Diaphragm
مشاهده دو نیمه دیافراگم از نظر حواشی آن و بررسی زواید کاستوفرنیک عضله دیافراگم داراری دانسیته آب بوده و به رنگ خاکستری در قاعده ریه ها قابل مشاهده است . دیافراگم محدب بوده و نیمه راست آن به علت وجود کبد کمی بالا تر از نیمه چپ است. زواید کاستو فرنیک که محل اتصال دیافراگم به دیواره قفسه سینه هستند، باید در دو طرف کاملا تیز باشند.
- بالا رفتن دیافراگم در دیستانسیون شکم ، فلج عصب فرنیک یا آتلکتازی اتفاق می افتد در حالیکه در COPD دیافراگم پایین رفته و دنده ۱۱ و ۱۲ در نمای فرونتال قابل مشاهده است.
- افیوژن پلور و آتلکتازی نیز از شایعترین علل کند شدن زوایای کاستو فرنیک هستند
- هر چیز دیگر Everything else
مشاهده هر چیز دیگر اطراف ریهها مانند حدود پرده پلور ، جسم خارجی و ... پرده پلور به صورت یک خط مو مانند نازک در کنار دیواره قفسه سینه و بالای دیافراگم وجود دارد اما در حالت طبیعی فاصله بین پلور احشایی و جداری قابل مشاهده نیست مگر اینکه هوا یا مایع وارد آن شود.
- در حضور پنوموتوراکس خط پلور از کنار قفسه سینه جدا شده و به رنگ سیاه قابل مشاهده است.
- زمینه ریه هاFields
مشاهده زمینه ریه ها از نظر تغییر در دانسیته طبیعی آن و علائم توده اینفیلتراسیون و.....
در حالت طبیعی ریه ها پر از هوا بوده و به رنگ سیاه در دوطرف قابل مشاهده اند هر گونه تغییر پاتولوژیکی در بافت ریه یا وجود لزیون و توده از روی تغییر در رنگ ریه ها قابل تشخیص .است
- در آتلکتازی ریه مبتلا خاکستری سفید شده و ریه سالم به علت پر از هوا شدن جبرانی ، سیاهتر از حالت طبیعی دیده می شود.
- اگر دانسیته هوا به رنگ سیاه در بالای تصویر ریه و دانسیته مایع به رنگ خاکستری سفید در پایین آن دیده شود میتواند دلیلی بر وجود هموتوراکس باشد اما اگر ریه سیاهتر از حد طبیعی دیده شود احتمالا پنوموتوراکس اتفاق افتاده است
جایگزینی مایع یا بافت در آلوئولها منجر به اینفیلتراسیون و کاهش حجم هوای ریوی شده ، در نتیجه ریه ها به رنگ خاکستری سفید دیده می شوند مانند پنومونی و ادم ریوی
- جایگاه کانترهای تهاجمی
یکی از بزرگترین کاربردهای اساسی گرافی قفسه صدری بخصوص در بخش های مراقبتهای ویژه بررسی جایگاه قرار گیری کاتترهای تهاجمی است . از آنجا که این کاتترها رادیو اوپک میباشند تصویر آنها در گرافی قابل مشاهده بوده و می توان با دنبال کردن آنها جایگاه درست آنها را تایید یا رد کرد.
- لوله تراشه ETT
انتهای لوله تراشه باید هم سطح کلاویکلها در خط وسط و موازی دیواره تراشه باشد . کارنیا که محل دو شاخه شدن تراشه است هم سطح ششمین دنده خلفی است و انتهای لوله تراشه باید ۳ - ۵ سانتی متر بالا تر از کارنیا باشد.
- کاتترورید مرکزی CVLine
کاتتر CVLine باید درون ورید اجوف فوقانی و موازی دیواره عروق باشد . نوک کاتتر CVLine نباید وارد دهلیز راست شده باشد زیرا احتمال خطر پرفوراسیون دهلیز راست و حرکت خودبخودی آن به بطن راست و ایجاد آریتمی وجود دارد.
- بالن پمپ داخل آئورتی IABP
نوک این کاتر باید حدود ۱ سانتی متر زیر قسمت فوقانی قوس آئورت و بالن آن 2 سانتی متر زیر شریان ساب کلاوین چپ و بالای شریان کلیوی باشد در غیر این صورت احتمال خطر انسداد شریان کلیوی یا ساب کلاوین وجود دارد.
- چست تیوب Chest tube
کاتترهای تخلیهای قفسه سینه یا در مدیاستن قرار میگیرند و یا در پلور که باید مسیر آنها کنترل شده و نیز سوراخهای آنها خارج قفسه سینه نباشند.
- Benefits مزایا
- هیچ اشعه ای باقی مانده در بدن یک بیمار بعد از آزمون اشعه ایکس دیده نمی شود.
- معمولا هیچ عوارض جانبی در محدوده تشخیصی ندارد.
- تجهیزات اشعه نسبتا ارزان است و به طور گسترده ای در اورژانس ، دفاتر پزشک مراکز مراقبتهای سیار، خانههای سالمندان و نقاط دیگر در دسترس است ، و برای بیماران و پزشکان هر دو مناسب است.
- از آنجا که اشعه ایکس تصویر برداری سریع و آسان است ، به ویژه در تشخیص و درمان اورژانس مفید است.
- Risks خطرات
- همیشه احتمال کمی از سرطان از قرار گرفتن در معرض بیش از حد به پرتو وجود دارد. با این حال به نفع تشخیص دقیق ارزش آن بسیار بیشتر از خطر است
- زنان همیشه باید پزشک خود و یا کارشناس رادیولوژی را مطلع نمایند اگر هرگونه احتمال حاملگی می دهند.
- معمولا دوز تابشی به یک فرد بالغ از یک رادیوگرافی قفسه سینه در حدود ۰۰۶است.
- MSV استهنر یک کارشناس رادیولوژی این است که با انتخاب حداقل فاکتورهای تابش (به شرط اینکه به کیفیت کلیشه صدمه نزند با فاصله و شیلدینگ مناسب کلیشه مطلوبی تهیه نموده که ریسک دریافت پرتو غیر ضروری به بیمار به حداقل برسد و تصویر مناسبی جهت تشخیص پزشک ارائه دهد.
