- پرتو ها یا اشعه:
بسیاری از پرتوها را نمیتوان دید مانند امواج رادیویی ، امواج میکروویو، اشعه ماوراء بنفش اشعه ایکس و پرتو گاما. امواج میکروویو و اشعه مادون قرمز میتواند درجه حرارتسلولهای بدن را بالا ببرند و یا آنرا بسوزانند.اشعه ایکس یا اشعه مجهول با طول موج نسبتا کم و انرزی زیادو با سرعت نور میتواند از بسیاری از اجسام عبور کند وفقط اجسامی نظیر دیواره سربی و دیوار سیمانی آن هم با ضخامت کافی قادر است آن را متوقف کند.
- پرتوهای یونساز:
شعه ایکس و پرتو گاما گاه، در برخورد با اجسام دیگر باعثمیشود تا الکترون خود را از دست داده دارای بار مثبت بوده . به مراتب معلوم گردد آیا کلیه ها کار خود را به خوبی انجام میدهند؟ آیا فعالتر از پیش است این عمل را یونیزاسیون یا بازسازی و اشعه سیستم گردش خون منظم است؟ و بالاخره محل غده مغزیایکس و گاما را پرتوهای یونساز مینامند. ذرات یونساز دیگری مانند بتاآلفا وجود دارند و گاهیاصطلاحا آنان را اشعه بتا و اشعه آلفا میگویند.
- منابع پرتو ساز:
عناصری در طبیعت وجود دارند که خود به خود تولید پرتو یونساز میکنند. امروزه بسیاری از تاسیسات هسته ای ایزوتوپهاب پرتوزا رادیو اکتیو ساخته میشوند انفجار هسته ای نیز تولید مواد پرتوزا میکند..
چون در محیط ما مواد پرتوزا و اشعه کیهانی هست و وجود نیروگاههای هسته ای و سایر دستگاههای پرتوساز کره زمین را کم و بیش آلوده میکنند به نا چار همه ما در معرض پرتو هستیم که این نوع را پرتوگیری زمینه مینامند در نقاط مختلف زمین میزان پرتوگیری یکسان نیست.
- اشعه در خدمت بشر
از اشعه ایکس در پزشکی برای تشخیص شکستگی،استخوان فساد دندان و بسیاری موارد دیگر استفاده میشود.ابرای تشخیص یا معالجه بعضی از بیماریها پزشکان مجبورمیشوند به بیماران ،خود رادیوایزوتوپ نظیر ید ۱۳۱ و یا طلای ۱۹۸ و غیره به مقدار کنترل شدهای بخورانند و یا تزریق نمایند. میشوند که آن اجسام اتم الکترون خود را از دست بدهد. اتمی که در پزشکی هسته ای ، رادیوایزوتوپ ردیاب بکار برده به مراتب معلوم گردد آیا کلیه ها کار خود را به خوبی انجام میدهند؟ آیا سیستم گردش خون منظم است؟ و بالاخره محل غده مغزی کجاست؟
حشرات موذی و مضر را بوسیله پرتو گاما عقیم میکنند این منابع پرتوهای یونسازحشرات پس از آزاد شدن با هم نوع سالم خود جفت گیری میکنند ولی دیگر نسلی از آنها بوجود نمی اید و از بین میروند. با استفاده ازپرتو گاما میوهها و سبزیجات را هفته ها تازه و سالم نگه میدارند هم چنین در صنعت جهت نظارت و کنترل عملیات جوشکاری از قدرت نفوذ پرتو ها بهره می گیرند.
- خطرات پرتو گیری
پرتوگیری انسان باعث آسیب دیدن سلولهای بدن میشود و اگر مقدار آن بیش از حد تحمل بدن باشد بیماریهایی نظیر سرطان خون،عقیم شدن و غیره بدنبال دارد و یا به واسطه تغییراتی که در زنها میدهد اختلال در توارث بوجود میآید، یعنی صفات دیگری غیر آزمایشها ثابت کرده که با افزایش پرتوگیری تغییرات زنتیکی بالا رفته و شانس اینکه پرتوگیری والدین باعث معیوب و ناقص الخلقه شدن اطفال گردد وجود دارد. لازم به تاکید است که چون تا به امروز بطور کامل مشخص نشده که میزان تحمل پرتوگیری بدن انسان چقدر است پس باید سعی نمود که حتی المقدور پرتوی به بدن برسد،
- برای پرتوگیری کمتر
اگر مجبور هستید به محلی وارد شوید که پرتو یونساز وجود داردسعیکنید توقف شما هرچه ممکن است کوتاه باشد و پس ازاتمام کار بلافاصله آن محل را ترک کنید.
دوری از منبع پرتو عامل مهمی در پرتوگیری کمتر است اگر علامت خطر پرتوگیری در جایی نصب شده است آن محل را فورا" ترک کنید.
حفاظ یا مانع باعث میشود که پرتو کمتری به بدن برسد،اگر مواد پرتوزا را در ظروفی که بر طبق دستورالعمل ساخته شده نگهداری نمائید از پرتوگیری بدون جهت اجتناب نموده اید.
توجه به علایم هشدار مربوط به پرتوها توسط افراد واستفاده از وسایل مخصوص حفاظت فردی برای کارکنانپرتو نگار بسیار حائز اهمیت میباشد
با توجه به گسترش روز افزون استفاده از پرتوها به منظور جلوگیری از نادرست بکار بردن آنها ، امور حفاظت در برابر اشعه سازمان انرزی اتمی ایران بر نحوه کاربرد مواد پرتوزا و دستگاههای پرتوساز در سطح کشور نظارت مینماید تا با اجرای صحیح مقررات ضرر و زیانی متوجه سلامتی افراد نگردد
