راهنمای بیمار ضربه مغزی
- شرح بیماری
مغز و نخاع دارای بافتی نرم هستند که درون استخوان جمجمه قرار گرفته است و به وسیله ی پردههایی به نام مننژ محافظت میشوند که سه لایه آن از داخل به خارج عبارتند از:
نرم شامه پرده ظریفی است که روی مغز و نخاع قرار می گیرد. عنکبوتیه پرده ی ظریفی است که بین سخت شامه و نرم شامه قرار میگیرد و در این فضا مایع مغزی نخاعی وجود دارد. سخت شامه پردهی ضخیمی است که سطح داخلی استخوان جمجمه و سطح خارجی عنکبوتیه را می پوشاند. مایع مغزی نخاعی مایعی شفاف و بدون رنگ است که از بطنهای مغزی تولید میشود. به طور طبیعی همه انسانها مقداری مایع مغزی نخاعی در اطراف مغز و نخاع خود دارند این مایع به طور مرتب در اطراف مغز و نخاع در حال چرخش و مواد مغذی را در اختیار سلولهای عصبی قرار میدهد و مواد زائد حاصل از سوخت و ساز را دور می.کند گاهی اوقات مغز با وجود استخوان جمجمه دچار آسیب می گردد. آسیب مغز می تواند بر تفکر و حتی حرکت کردن فرد نیز تاثیر داشته باشد. برخورد یک ضربه سخت به سر میتواند مغز را درون جمجمه تکان دهد و موجب ،کبودی پارگی عروق خونی و یا آسیب اعصاب مغز به صورت خفیف یا شدید شود.
- علل ضربه مغزی
بیشترین دلیل ضربه ها به سر سقوط از بلندی درگیریها، حادثه در زمین بازی یا حین ورزش و تصادفات است کودکان بیشتر دچار این گونه ضربات میشوند، چرا که فعالیت بیشتری دارند و زیاد هم احساس خطر نمی کنند. علائم و نشانه های ضربه خفیف آسیب خفیف به سر اغلب موجب برآمدگی و کبودی می.شود. اگر شخص از هوش نرفته و بریدگی هم ایجاد نشده ،باشد جای نگرانی زیادی نیست. علائم دیگر ضربه خفیف به سر عبارتند از:
- سردرد خفیف
- سرگیجه خفیف
- تهوع
- تاری دید مختصر
- درمان ضربه خفیف
معمولا نیاز به درمان خاصی نیست تنها کاری که باید انجام دهید این است که به مدت ۲۴ ساعت پس از ضربه تحت زیر نظر داشته باشید. توجه داشته باشید که در مورد کودک دچار ضربه خفیف به سر ممکن است گریه و ابراز ناراحتی کند. این کاملا طبیعی است و بیشتر کودکان با توجه و ابراز محبت آرام میشوند.
- اما اگر همچنان به ابراز ناراحتی ادامه داد بهتر است برای رسیدگی بیشتر به پزشک مراجعه کنید
- از نزدیکان بخواهید که لااقل ۴۸ ساعت کنار شما بمانند و یا دسترسی به آنها یا کمکهای پزشکی با یک تلفن میسر باشد.
- نکات قابل توجه بعد از ضربه مغزی
- استراحت کامل و طولانی کرده و از موقعیتهای استرس زا بپرهیزید.
- الکل یا مواد مخدر مصرف نکنید.
- قرصهای خواب و آرام بخش مصرف نکنید (مگر به تجویز پزشک)
- استامینوفن برای سردرد کافی است و از سایر مسکنها استفاده نکنید.) مگر به تجویز پزشک)
- تا بهبودی کامل ،رانندگی ،موتورسواری دوچرخه سواری و یا باکار ماشین آلات واموری که نیازبه هوشیاری دارد انجام دهید
- علائم ضربه شدید به سر
- بیهوشی مختصر یا طولانی
- مشکل بیدار ماندن که چندین ساعت پس از حادثه همچنان باقی میماند
- خارج شدن مایع روشنی از بینی یا گوشها ممکن است مایع مغزی نخاعی باشد
- خونریزی از یک یا هر دو گوش
- ضعف عمومی
- مشکل درک سخنان دیگران
- از بین رفتن حس یا احساس
- کبودی پشت یک یا هر دو گوش
- مشکل حرف زدن مانند لکنت زبان
- مشکل حفظ تعادل یا راه رفتن
- تشنج حرکات ناگهانی و غیر قابل کنترل بدن)
- ضعف در بخشی از بدن تحریک پذیری و رفتار غیرعادی
- مشکل دید مانند تاری یا دوتایی دیدن
- فراموشی مثلا به خاطر نیاوردن
- هر علامتی از آسیب یا شکستگی جمجه قبل و بعد از حادثه
- درمان ضربه شدید
هدف از درمان پیشگیری از عوارض حسی حرکتی است که مستلزم بستری شدن در بیمارستان است درمانهای رایج عبارتند از:
- جراحی برای توقف خونریزی و برداشتن خون لخته شده
- داروهایی که تورم و فشار مغز را کاهش دهند و در صورت نیاز سایر علایم مانند تشنج را کنترل کنند
- درمان توانبخشی بسیاری از بیمارانی که بیماری آنها به موقع تشخیص داده شده و درمان شده،اند با اقدامات بازپروری ،فیزیوتراپی گفتار درمانی و کار درمانی توانستهاند زندگی عادی و طبیعی داشته باشند.
- تشخیص
- پزشک؛ حافظه توجه و عملکرد مغز فرد را با سی تی اسکن و بررسی میکند.
- ام.آر.آی
- عوارض احتمالی
فردی که دچار ضربه به سر میشود ممکن است دچار عوارض زیر شود:
- مرگ یا ناتوانی دایمی شامل فلج نسبی یا ،کامل تغییرات رفتاری و شخصیتی و مشکلات گفتاری
- ورم مغز و افزایش فشار داخل جمجمه
- عوارض جراحی مانند عفونت و خونریزی
- عوارض بیهوشی مانند حساسیت به داروها
- افراد دچار ضربه مغزی ممکن است در سنین بالاتر دچار آلزایمر، پارکینسون و دیگر اختلالات مغزی شوند.
- فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
- در صورتی که فرد دچار ضربه به سر شده است لازم است جهت فعالیت موارد زیر را مد نظر داشته باشد
- استراحت مطلق در بستر تا برطرف شدن کامل خونریزی
- پس از درمان در صورتی که برخی از کارکردهای حرکتی خود را از دست داده باشید، کاردرمانی و فیزیوتراپی به شما کمک خواهد کرد تا برای به دست آوردن مجدد مهارت های پایه مثل خوردن لباس پوشیدن و توالت رفتن از اندامهای آسیب دیده خود استفاده کنید.
- پس از بهبود، تا حدی که میتوانید فعالیت در زمان قبل از ابتلا به این بیماری را از سر بگیرید بهبودی ۱۲-۶ ماه طول می کشد.
- رژیم غذایی و تغذیه
با توجه به وضعیت بیمار رژیم غذایی جهت بیمار به صورت زیر تنظیم میشود و باید موارد زیر را جهت رژیم غذایی رعایت نمایند.
ممکن است لوله ای داخل بینی برای تغذیه یا تخلیه ترشحات معده گذاشته شود و تغذیه از این طریق انجام گیرد.
در صورت ثابت ماندن وضعیت و نبود خطر برای ،بیمار حرکت دادن و تغذیه دهانی با صلاحدید پزشک آغاز میشود
نکته مهم در مورد این گروه از بیماران مشکلات بلعی است و تغذیه سریع میتواند باعث ورود غذا به مجاری تنفسی و ایجاد حالت خفگی یا ذات الریه شود. پس غذا خوردن باید کاملا با احتیاط باشد و از غذاهای مایع و رقیق شروع و به تدریج به مقدار آن افزوده شود.
جهت پیشگیری از یبوست از رژیم پرفیبر میوه ها و سبزیجات حاوی سبوس و مایعات فراوان استفاده کنید.
از یک رژیم غذایی سالم و کم چرب پیروی کنید.
در صورت مصرف الکل یا نوشیدنیهای کافئین ،دار آن را از رژیم غذایی خود حذف نمایید.
- مراقبت
افرادی که دچار ضربه به سر شدهاند با توجه به شدت آسیب لازم است جهت عدم پیشرفت علائم و بهبودی نسبی سریعتر مراقبتهای زیر را مد نظر قرار دهند
اگر جراحی ممکن ،باشد احتمال بهبودی وجود دارد ممکن است در بعضی موارد فلج نسبی، ضعف یا کرختی و مشکلات گفتاری و بینایی باقی بماند. ناحیه آسیب دیده مغز نمی تواند بهبود یابد البته غالباً نواحی آسیب ندیده مغز می توانند کارکرد از دست رفته را یاد بگیرند این امر معمولاً مستلزم نوتوانی شامل فیزیوتراپی کاردرمانی یا گفتار درمانی است. پای بندی و دید مثبت تأثیر بسیاری بر موفقیت فرایند نوتوانی می گذارد.
ممکن است مدتی قادر به حرکت نباشید و نتوانید موقع راه رفتن تعادل خود را حفظ کنید و زمین بخورید. پس نظارت و کمک اطرافیان و کارکنان پزشکی هنگام راه رفتن شما ضروری است به تنهایی اقدام به راه رفتن نکنید. از کلاه های ایمنی محافظ جهت جلوگیری از وارد آمدن ضربه به سر استفاده کنید. از چرخاندن بیش از حد سر خودداری کنید. کودکان دچار ضربه مغزی در مقایسه با کودکان همسال خود، مشکلات بیشتری در یادگیری مطالب دارند. آنها ممکن است مشکلات رفتاری و احساسی نیز داشته باشند.
بعد از ضربه مغزی از دست دادن حافظه طبیعی ،است، اما این مشکل دائمی نیست و برطرف میگردد.
بیش از نصف افرادی که دچار ضربه مغزی میشوند حالت هایی مانند افسردگی غمگینی و بی خوابی را تجربه میکنند برخی از این افراد دارای نوسانات خلقی میشوند، مثلا مدتی میخندند و سپس گریه میکنند. برخی دیگر، دچار عصبانیت و اضطراب میشوند. اگر نمیتوانید احساسات خود را کنترل کنید، برای درمان نزد پزشک روید
از سرفه، عطسه و باد انداختن در بینی خودداری کنید زیرا باعث فشار آمدن به ناحيه عمل خواهد شد.
- پیشگیری از ضربه مغزی
باید به کودکان خود یاد بدهید هنگام دوچرخه سواری و دیگر ورزش ها، حتما کلاه ایمنی بر سرشان بگذارند و از جاهای پر رفت و آمد مانند خیابانها عبور
نکنند.
همیشه کمربند ایمنی را ببندید و کودک خود را در صندلی مخصوص کودک با کمربند بگذارید. برای تعویص لامپ از صندلی نامطمئن استفاده نکنید؛ نردبان تاشو بهتر است. آشغالها را از وسط راهرو و آشپزخانه جمع کنید تا کسی پایش روی آنها نرفته و سر نخورد. ایمن ساختن همه اطراف و جوانب خانه میتوان کارهایی انجام داد که منزل برای کودکانی که تازه پا گرفته اند ایمن تر ،شود مثلا با بستن کامل پنجره ها به طوری که کودکان نتوانند به آسانی آنها را باز کنند دور کردن مبلها و تختها از پنجره ها تا کودک دسترسی به آنها نداشته باشد قرار دادن موانعی برای جلوگیری از سر خوردن به پایین از لبه پله ها
ممکن است حین تمیز کردن خانه مثل نصب پرده یا تمیز کردن دیوار بالای نردبان)، درست کردن کابلها نصب ،لامپ از زمین برداشتن چیزی و غیره بیفتید. برای همین بهتر است ،فرش گلیم موکت و غیره را که روی زمین است خوب به هم بچسبانید تا نردبان روی فرش قرار گیرد و روی زمین لیز نخورد.
- در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
- اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم ضربه مغزی را داشته باشید. این، یک اورژانس است.
- در صورت برگشت علائم ضربه مغزی پس از جراحی
