راهنمای بیمار
خونریزی زیر سخت شامه (سابدورال)
- شرح بیماری
بافت نرم مغز و نخاع به وسیله پردههایی به نام مننژ محافظت میشوند که سه لایه آن از داخل به خارج عبارتند از نرم شامه: پرده ظریفی است که روی مغز و نخاع قرار میگیرد. عنکبوتیه پردهی ظریفی است که بین سخت شامه و نرم شامه قرار می گیرد و در این فضا مایع مغزی نخاعی وجود دارد. سخت شامه پردهی ضخیمی است که سطح داخلی استخوان جمجمه و سطح خارجی عنکبوتیه را میپوشاند. خونریزی یا هماتوم زیر سخت شامه ای به تجمع خون بین سخت شامه و عنکبوتیه گفته می شود. منشا خونریزیها اغلب وریدی یا سیاهرگی و بیشتر وریدهای کوچک میباشد به همین دلیل ممکن است علائم دیرتر بروز می کند.
- انواع خونریزی زیر سخت شامه
این نوع خونریزی یا هماتوم (لخته) به سه شکل زیر میباشد:
- حاد که علایم ظرف ۴۸ ساعت تا ۲ هفته پس از حادثه ایجاد میشود.
- تحت حاد که علائم ۲ تا ۳ هفته بعد از آسیب ایجاد می شود.
- نوع مزمن لخته در اثر آسیبهای خفیف سر به وجود می آید و بیشتر در شیرخواران و سالمندان شایعتر است. بیشترین علت بروز آن آتروفی یا کوچک شدن مغز در بزرگسالان میباشد و علایم بیماری در مدت طولانی مثلا ۳ هفته تا چند ماه پس از آسیب دیدگی ایجاد میشوند.
- علل و عوامل تشدید کننده بیماری
از عللی که باعث خونریزی زیر سخت شامه میشود میتوان به مواردزیر اشاره کرد:
- آسیب به سرکه شایع ترین علت میباشد
- آترواسکلروز یا تصلب شرایین
- عفونت در هر قسمت از دستگاه عصبی مرکزی.
- پارگی یک آنوریسم یا قسمت ضعیف شده یک شریان که از هنگام تولد وجود داشته است غالباً قبل از ،پارگی، فشارخون بالا یا تصلب شرایین وجود دارد.
- مشکلات خونریزی دهنده مانند کم خونی سلول داسی شکل، لوسمی یا سرطان خون و هر اختلالی که عارضه جانبی یک داروی تجویز شده باشد. مصرف داروهای حل کننده لخته و ضد انعقادی. فشار خون بالا
- سابقه خانوادگی اختلالات خونریزی دهنده
- علایم شایع
به دنبال خونریزی زیر سخت شامه علائم زیر در فرد ممکن است بروزنماید:
- سردردهای راجعه که هر روز بدتر میشوند. غالباً با از دست رفتنهوشیاری دنبال می شود.
- خواب ،آلودگی ،گیجی، تشنج یا اغما منگی
- اختلالات بینایی
- استفراغ بدون تهوع
- مردمکهایی به اندازه متفاوت (گاهی اوقات)
- کرختی، ضعف یا عدم توانایی حرکت دادن یک طرف بدن.
- ضربان قلب و تنفس سريع.
- سفتی گردن همراه با درد در هنگام حرکت.
- نوع مزمن معمولا با تغییر در قوای ذهنی و فراموشی با یا بدون علائم فلج عصبی فلج یک سمت بدن یا اختلال تکلم) تظاهر میکند
- تشخیص
پزشک جهت تأیید خونریزی سخت شامه اقدامات تشخیصی زیر را ممکن است انجام دهد
- سی تی اسکن
- ام.آر.آی
- آزمایش مایع مغزی-نخاعی
میلوگرافی نوعی عکس برداری خاص از مجرای نخاعی و طناب نخاعی که مستلزم سوراخ کردن نخاع و تزریق ماده حاجب قابل مشاهده در فیلم رادیوگرافی است
- درمان
هدف از درمان پیشگیری از عوارض حسی حرکتی میباشد که مستلزم بستری شدن در بیمارستان است درمانهای رایج عبارتند از:
- جراحی برای توقف خونریزی و برداشتن خون لخته شده.
- داروهایی که تورم و فشار مغز را کاهش دهند و در صورت نیاز سایر علایم مانند تشنج را کنترل کنند.
- عوارض احتمالی
به دنبال خونریزی زیر سخت شامه عوارض زیر در فرد ممکن است ایجاد شود:
- مرگ یا ناتوانی دایمی شامل فلج نسبی یا کامل، تغییرات رفتاری شخصیتی و مشکلات گفتاری
- ورم مغز و افزایش فشار داخل جمجمه
- عوارض جراحی مانند عفونت و خونریزی
- عوارض بیهوشی مانند حساسیت به داروها
- پیشگیری
جهت پیشگیری از خونریزیهای زیر سخت شامه اقدامات زیر را انجام دهید:
- محافظت از سر در مقابل صدمات
- پس از استفاده از داروهای روانگردان و خواب آور، رانندگی نکنید.
- در اتومبیل از ،کمربند در ورزشهای تماسی از محافظ سر و در هنگام دوچرخه سواری از کلاه ایمنی استفاده کنید.
- در صورت تشخیص آنوریسم آن را درمان کنید.
- فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
در زمان خونریزی سخت شامه فعالیتهای خود را به صورت زیر محدود نمائید
- استراحت مطلق در بستر تا برطرف شدن کامل خونریزی
- پس از درمان در صورتی که برخی از کارکردهای حرکتی خود را از دست داده باشید کاردرمانی و فیزیوتراپی به شما کمک خواهند کرد تا برای به دست آوردن مجدد مهارتهای پایه مثل خوردن، لباس پوشیدن و توالت رفتن از اندامهای آسیب دیده خود استفاده کنید.
- پس از بهبود تا حدی که میتوانید فعالیت در زمان قبل از ابتلا به این بیماری را از سر بگیرید بهبودی ۱۲-۶ ماه طول میکشد.
- رژیم غذایی و تغذیه.
با توجه به وضعیت بیمار رژیم غذایی بیمار به صورت زیر تنظیم میشود
- ممکن است لولهای داخل بینی برای تغذیه یا تخلیه ترشحات معده گذاشته شود و تغذیه از این طریق انجام گیرد.
- در صورت ثابت ماندن وضعیت و نبود خطر برای بیمار، حرکت دادن و تغذیه دهانی با صلاحدید پزشک آغاز میشود.
- نکته مهم در مورد این گروه از بیماران مشکلات بلعی است و تغذیه سریع، میتواند باعث ورود غذا به مجاری تنفسی و ایجاد حالت خفگی يا ذات الریه .شود پس غذا خوردن باید کاملا با احتیاط باشد و از غذاهای مایع و رقیق شروع و به تدریج به مقدار آن افزوده شود.
- جهت پیشگیری از یبوست از رژیم پرفیبر میوه ها و سبزیجات حاوی سبوس و مایعات فراوان استفاده کنید.
- از یک رژیم غذایی سالم و کم چرب پیروی کنید
- در صورت مصرف الکل یا نوشیدنیهای کافئین دار، آن را از رژیم غذایی خود حذف نمایید.
- مراقبت
افرادی که دچار خونریزی زیر سخت شامه شده اند با توجه به شد آسیب لازم است جهت عدم پیشرفت علائم و بهبودی نسبی سریعتر مراقبتهای زیر را مد نظر داشته باشند:
- در صورت انجام عمل جراحی احتمال ،بهبودی وجود دارد. ممکن است در بعضی موارد فلج نسبی، ضعف یا کرختی و مشکلات گفتاری و بینایی باقی بماند. ناحیه آسیب دیده مغز نمی تواند بهبود یابد. البته غالباً نواحی آسیب ندیده مغز میتوانند کارکرد از دست رفته را یاد بگیرند. این امر معمولاً مستلزم نوتوانی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی یا گفتار درمانی است پای بندی و دید مثبت تأثیر بسیاری بر موفقیت فرایند نوتوانی می گذارد.
- ممکن است مدتی قادر به حرکت نباشید و نتوانید موقع راه رفتن تعادل خود را حفظ کنید و زمین بخورید. پس نظارت و کمک اطرافیان و کارکنان پزشکی هنگام راه رفتن شما ضروری است. به تنهایی اقدام به راه رفتن نکنید
- از کلاه های ایمنی محافظ جهت جلوگیری وارد آمدن ضربه به سراستفاده کنید.
- از چرخاندن بیش از حد سر خودداری کنید.
- در صورت داشتن مزه شور در دهان یا ترشح از محل عمل باید پزشک یا پرستار در جریان قرار گیرد.
- از سرفه عطسه و باد انداختن در بینی خودداری کنید. زیرا باعث فشار آمدن به ناحیه عمل خواهد شد.
- مصرف داروهای ضد تشنج قبل و بعد از عمل جراحی میتواند به جلوگیری از حملات صرع کمک نماید.
- سر بیمار تا زمان کشیدن بخیه ها باید خشک باقی بماند.
- در چه شرایطی به پزشک مراجعه نمایید؟
- اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان هر یک از علایم خونریزی زیر سخت شامه را داشته باشید ،این یک اورژانس است.
- در صورت عود مجدد علائم پس از جراحی
